Tại phiên thảo luận, các đại biểu cơ bản đồng tình với việc tích hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia thành 1 chương trình tổng thể giai đoạn 2026 – 2030, 2031 – 2035. Đây là một bước đột phá cần thiết về thể chế, tránh tình trạng phân tán nguồn lực, chồng chéo ngân sách. Tuy nhiên, tích hợp không có nghĩa là mất đi tính đặc thù của từng lĩnh vực chính sách, nhất là chính sách dân tộc. Nhiều ý kiến cho rằng, việc thống nhất đầu mối quản lý để tránh chồng chéo, nâng cao hiệu quả và tập trung nguồn lực phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững là cần thiết. Tuy nhiên, trước quy mô rất lớn và phạm vi rộng của chương trình mới, đại biểu kiến nghị cần quy định rõ về mô hình quản lý, vai trò của cơ quan chủ chương trình, chủ trì từng hợp phần, nội dung và cơ chế phối hợp…

Đề xuất giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì Hợp phần 2

Đại biểu Hồ Thị Minh, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho rằng, chính sách dân tộc là chính sách đặc thù, tác động trực tiếp đến đồng bào dân tộc thiểu số. Do đó, theo đại biểu, Bộ Dân tộc và Tôn giáo – cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực này, phải giữ vai trò chủ trì thực hiện Hợp phần 2 (hợp phần đặc thù), thay vì chỉ đóng vai trò phối hợp và hướng dẫn như trong hồ sơ trình.

Đại biểu phân tích thêm, hiện nay Bộ Dân tộc và Tôn giáo mới chỉ đóng vai trò hướng dẫn, khi xảy ra vướng mắc, chậm giải ngân sẽ rất khó quy trách nhiệm. Từ đó, kiến nghị Nghị quyết cần ghi rõ quyền hạn của Bộ Dân tộc và Tôn giáo là "chủ trì trực tiếp phân bổ nguồn vốn" của Hợp phần 2.

Đồng quan điểm với đại biểu Hồ Thị Minh, đại biểu Tráng A Dương, Đoàn ĐBHQ tỉnh Tuyên Quang nhận định, để đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả, Nghị quyết cần ghi rõ việc giao Bộ Dân tộc và Tôn giáo chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện Hợp phần 2. Đại biểu lý giải, việc phân công rõ ràng này nhằm đảm bảo tính liên tục trong chính sách, phù hợp với năng lực quản lý nhà nước và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn trong giai đoạn tới.

Cùng quan điểm trên, đại biểu Hà Thị Kiều, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng cũng đề nghị làm rõ vai trò trung tâm của cơ quan làm công tác dân tộc (Bộ Dân tộc và Tôn giáo) trong quản lý hợp phần đặc thù. Đại biểu cho rằng, đây không phải là tạo thêm tầng nấc trung gian, mà là bảo đảm tính liền mạch của chính sách dân tộc, tránh đứt gãy khi chuyển sang mô hình tích hợp và phát huy kinh nghiệm quản lý đã được chứng minh qua nhiều giai đoạn. Thực tiễn cho thấy, cơ quan quản lý nhà nước về công tác dân tộc là đơn vị hiểu rõ nhất đặc điểm vùng, nắm địa bàn, có dữ liệu và có năng lực triển khai trực tiếp đến cộng đồng.

Đại biểu Hà Thị Kiều, Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nêu kiến nghị

Đại biểu đề xuất, trong báo cáo chủ trương đầu tư, cần quy định rõ cơ quan quản lý nhà nước về công tác dân tộc là đơn vị chủ trì Hợp phần 2, phối hợp với các Bộ, ngành trong triển khai. Đây là bước đi cần thiết để bảo đảm sự liên tục trong điều hành, đúng với tinh thần Thông báo kết luận số 4665 ngày 27/11/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Trong nghị quyết của Quốc hội, đề nghị bổ sung nội dung xác định: Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ chương trình theo Luật Đầu tư công; Bộ Dân tộc và Tôn giáo làm đầu mối quản lý và tổ chức thực hiện Hợp phần 2, bảo đảm tính thống nhất, xuyên suốt và sự phù hợp với điều kiện đặc thù của vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Tranh luận về việc chỉ nên giao một đầu mối, không nên chia nhỏ quản lý cho nhiều bộ ngành

Phát biểu tranh luận với nhiều ý kiến về phân công trách nhiệm, vai trò cơ quan chủ trì chương trình đã nêu, đại biểu Dương Văn Phước, Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng bày tỏ quan điểm không đồng tình với việc đề xuất chia nhỏ trách nhiệm quản lý cho nhiều Bộ, ngành. Dẫn chứng từ thực tế giám sát giai đoạn vừa qua, đại biểu chỉ ra nguyên nhân khiến 3 chương trình mục tiêu quốc gia triển khai kém hiệu quả, tiến độ giải ngân chậm trễ chính là do "chia nhỏ nhiều hợp phần, tiểu dự án, dẫn đến phân bổ vốn manh mún, bình quân, dàn trải".

"Khi phải trình, địa phương phải đi đến Bộ này, xin ý kiến Bộ kia, rất phiền phức. Điều này làm chậm tiến độ vì thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng, chưa đồng bộ dẫn đến tâm lý đùn đẩy, né tránh", đại biểu nhấn mạnh. Theo đại biểu, tư duy quản lý theo kiểu "nhập nhằng" đã được thực tế chứng minh là kém hiệu quả và cần phải thay đổi triệt để.

Từ những phân tích đó, đại biểu Dương Văn Phước kiến nghị về mặt quản lý, "đã tích hợp 3 chương trình thành 1' thì chỉ nên giao cho 1 Bộ quản lý. Đại biểu đề xuất giao trách nhiệm này cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường như dự thảo Nghị quyết là phương án hợp lý nhất. Việc quy về một đầu mối sẽ giúp thống nhất trong chỉ đạo, điều hành, khắc phục tình trạng phân tán và tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương trong quá trình triển khai thực hiện.

Đại biểu Dương Văn Phước, Đoàn ĐBQH thành phố Đà Nẵng nêu quan điểm tranh luận

Cần giao quyền giám sát cho Mặt trận Tổ quốc và cộng đồng dân cư

Về cơ chế phối hợp và giám sát chương trình, bên cạnh việc đồng tình giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì chung, đại biểu Cầm Hà Chung, Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ đề nghị Chính phủ quy định cụ thể cơ chế phối hợp, đảm bảo "rõ người, rõ việc", tránh tình trạng "vừa thừa, vừa thiếu trách nhiệm" như giai đoạn trước.

Đặc biệt, về giám sát chương trình, đại biểu kiến nghị bổ sung vào Nghị quyết vai trò của Mặt trận Tổ quốc và cộng đồng dân cư không chỉ ở khâu giám sát mà còn tham gia theo dõi quá trình thực hiện mục tiêu và sử dụng nguồn lực. Theo đại biểu, quy định này vừa phù hợp với việc thực hiện dân chủ ở cơ sở, vừa tăng tính minh bạch, đưa người dân thực sự trở thành chủ thể giám sát và thụ hưởng thành quả của chương trình.

Tiếp tục đề xuất để nâng cao hiệu quả giám sát chương trình, đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi cho rằng nên bổ sung quy định bắt buộc công khai danh mục, kinh phí và tiến độ dự án ngay tại cổng thông tin cấp xã và niêm yết tại nhà văn hóa thôn.

Đồng thời, cần phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và cộng đồng dân cư trong việc giám sát đầu tư công. "Giám sát cộng đồng là yếu tố quan trọng quyết định tính bền vững của chương trình, giúp ngăn ngừa tiêu cực, thất thoát lãng phí ngay từ cơ sở", đại biểu Huỳnh Thị Ánh Sương khẳng định.

Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp của các đại biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, để tạo sự thống nhất, đồng bộ, rõ ràng trong tổ chức triển khai, nhất là xây dựng các văn bản hướng dẫn thực hiện gắn với trách nhiệm cụ thể, chương trình được xây dựng theo nguyên tắc “một đầu mối” chủ chương trình. Các Bộ, ngành chủ trì nội dung gắn với chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước, đồng thời chịu trách nhiệm giải trình. Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ chương trình, chịu trách nhiệm tổng hợp, báo cáo và giải trình chung. Tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Hội đồng Dân tộc và các đại biểu, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiên cứu, báo cáo Chính phủ xem xét phân định nhiệm vụ giữa các Bộ, ngành, nhất là Bộ Dân tộc và Tôn giáo với nguyên tắc cao nhất là hoàn thành được các mục tiêu của chương trình đặt ra.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng khẳng định sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các đại biểu tại phiên thảo luận. Chính phủ sẽ chỉ đạo quyết liệt việc ban hành chính sách và tổ chức thực hiện ngay sau khi chương trình được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, Bộ trưởng cho biết.

Toàn cảnh phiên thảo luận sáng 5/12/2025