Ngày 22/10, Quốc hội thảo luận tại tổ về 3 dự án: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Phát biểu tại phiên họp tổ đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Tây Ninh, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, giáo dục và đào tạo đang được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Đó là Nghị quyết số 71 ngày 22/8 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm và Bộ Chính trị cũng đã có các quyết sách quan trọng như: miễn, giảm học phí, phổ cập trung học phổ thông, miễn giảm tiền ăn trưa và đặc biệt là chủ trương đầu tư xây dựng 248 trường liên cấp tại các xã biên giới trên đất liền.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhận định, 3 dự án luật đã cập nhật cơ bản tư tưởng và nội dung trong Nghị quyết 71 và các chủ trương của Trung ương. Các dự án luật không chỉ luật hóa mà còn cụ thể hóa những quan điểm, tư tưởng và giải pháp có tính đột phá đến năm 2035 với mục tiêu lớn hơn là "đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nhân lực chất lượng cao và có tính chất hội nhập cao".

Bộ trưởng đánh giá cao 3 dự án luật và kỳ vọng việc sửa đổi sẽ tạo ra đột phá trong giáo dục và đào tạo đúng theo tinh thần Nghị quyết số 71.

Về Luật Giáo dục đại học, Bộ trưởng cho biết, "đang có sự "đánh đồng" tự chủ giữa các trường, trong khi tự chủ ở mỗi loại hình giáo dục là hoàn toàn khác nhau, trung học khác, dạy nghề khác, đại học cũng khác".

Theo Bộ trưởng, với đại học thì tự chủ là khâu đột phá quan trọng nhất, trường nào muốn phát triển nhanh thì buộc phải nâng cao chất lượng, tự chủ hoàn toàn từ học thuật, xét bằng cấp, chương trình đào tạo, tuyển sinh, thu học phí.

Bộ trưởng dẫn chứng, trên thế giới, đại học là “nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ" với 03 loại trường gồm: Trường trình độ cao với sáng kiến mới, sáng tạo mới; trường ứng dụng; trường thực hành. Ở Việt Nam, đại học đang nặng về đào tạo kiến thức, yếu về khâu nghiên cứu và ứng dụng.

Bộ trưởng đề xuất, phần tự chủ trong dự án luật cần được nêu rõ hơn. Trong đó, với trường đại học được tự chủ về tài chính, quyết định về nhân sự, mạnh dạn giao quản lý nhà nước các cấp học cho địa phương.

Về hội đồng trường, Bộ trưởng ủng hộ như dự thảo luật: "Bỏ hội đồng trường trong cơ sở giáo dục đại học công lập để bảo đảm quản lý thống nhất, khắc phục những bất cập trong mối quan hệ giữa hội đồng trường công lập và ban giám hiệu thời gian qua, đồng thời tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong các cơ sở giáo dục đại học công lập".

Dẫn kinh nghiệm các nước, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, sự bất cập khi cả công lập và tư thục đều có hội đồng trường. Trong các trường công lập hiện nay, cơ cấu tổ chức là Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý và đoàn thể tham gia, vì thế khi hội đồng trường quyết định một vấn đề gì đó dễ có sự chồng chéo.

Vì vậy, Bộ trưởng đề nghị bỏ toàn bộ hội đồng trường ở đại học và cao đẳng công lập và "bỏ càng sớm càng tốt". Tuy nhiên, với trường tư thục phải vẫn giữ hội đồng trường vì có vốn của tổ chức, cá nhân nên nếu không có hội đồng trường thì không thể điều hành được.

Về Luật Giáo dục nghề nghiệp, Bộ trưởng nêu rõ là đào tạo nghề nghiệp có 3 hệ là cao đẳng, trung cấp và sơ cấp, trong dự án luật đã bỏ đi hệ sơ cấp. Từng có nhiều năm đảm nhiệm cương vị Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, nước ta có 70% lực lượng lao động được đào tạo nhưng thực chất chỉ có 29% số lao động có chứng chỉ, bằng cấp từ sơ cấp đến đại học. 

Bộ trưởng đặt vấn đề nếu bỏ sơ cấp đi thì sẽ thế nào, trong khi phần đông công nhân làm việc trong các khu công nghiệp là đào tạo sơ cấp. Ông cho rằng nếu bỏ sơ cấp thì vô hình chung xóa bỏ vai trò của doanh nghiệp, trong khi Bộ luật Lao động quy định bắt buộc doanh nghiệp phải có trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng người lao động.

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, nên quy định các trường lao động nghề được đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, đa trình độ. Tức là được đào tạo cả cao đẳng, trung cấp, sơ cấp, thậm chí cả liên thông. Bộ trưởng cho biết hiện nay có một số ngành không được đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, đa trình độ như nhóm ngành văn hóa, nghệ thuật.

Dự thảo luật nêu về mô hình "trung học nghề", cho phép học sinh sau THCS học song song văn hóa và nghề nghiệp. Theo Bộ trưởng hiện có trên 600 trường trung cấp vừa dạy nghề, vừa dạy văn hóa. Việc quy định "trung học nghề" tương đương với trường cấp ba là không ổn, bởi bản chất của trường nghề là đào tạo kỹ thuật chứ không phải học thuật.

Về học nghề, Bộ trưởng cho biết, người học chủ yếu là con em các gia đình điều kiện còn khó khăn, là những em không có nhu cầu hoặc không học được lên cao. Mục tiêu của họ là có việc làm ngay, ra trường sớm để làm việc nuôi bản thân và gia đình. Bình quân mỗi năm có khoảng 500.000 em không học lên cao, vì vậy đây là đối tượng cần hướng tới cho học nghề.

"Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo để lo cho các cháu học nghề... Mỗi doanh nghiệp phải là một trường nghề và trong trường nghề có doanh nghiệp", Bộ trưởng nêu quan điểm.

Bộ trưởng dẫn chứng mô hình đào tạo kép với kinh nghiệm ở Đức, doanh nghiệp kết nối với nhà trường và ngược lại. Học viên phải được ký hợp đồng với doanh nghiệp ngay từ đầu. Trong quá trình học, học viên thực hành tại doanh nghiệp có lương để đảm bảo tay nghề vững khi ra trường.

Về Luật Giáo dục, Bộ trưởng cho hay, tất cả các trường trung học và trường nghề tiến tới nên bỏ chủ quản mới tự chủ được, nên giao về cho địa phương, còn Bộ GD-ĐT quản lý nhà nước. Với một số lĩnh vực chuyên biệt, đặc thù như công an, quốc phòng, dân tộc và tôn giáo thì giao cho Bộ trưởng thành lập, sáp nhập, giải thể, trực tiếp quản lý.